معرفی کتاب «فرستاده (The Envoy)»
نویسنده: زَلمِی خلیل‌زاد
معرفی کتاب «فرستاده (The Envoy)»
نویسنده: زَلمِی خلیل‌زاد
مترجم: مصطفی احمدی
موضوع: سیاست خارجی، دیپلماسی، روابط بین‌الملل
خواندن کتابهای خاطرات از آن دست منابع بسیار عالی و قابل اتکایی است که می‌تواند زاویۀ دید و قدرت تحلیلی بسیار خوبی به فعال سیاسی و علاقه مندان سیاست بدهد. در این میان کتاب «فرستاده» (با تیتر فرعی: سفرم در جهانی متلاطم، از کابل تا کاخ سفید) از جهات متعددی می‌تواند برای خوانندۀ ایرانی حائز اهمیت باشد. چرا که زلمی خلیل‌زاد فرایندهای تصمیم گیری و تصمیم سازیهای متعددی را تشریح می‌کند که مستقیماً با دنیای امروز ما ایرانیان مرتبط است.
برای مثال، توضیحات مبسوط او از چگونگی تصمیم سازی در اتاقهای کاخ سفید برای مقابله با صدام بسیار خواندنی و قابل تأمل اند. مثلاً آنجا که روشنفکر عراقی، کنعان مکیا، تلاش می‌کند تا جرج بوش را به حمله به عراق قانع کند، چنین می گوید: «عراقیها با گل و شیرینی از ایالات متحده استقبال می‌کنند! (ص 236 متن فارسی).» و خواننده غرق در حیرت می‌شود که گاهی سرنوشت یک ملت می‌تواند چنین به سادگی بازیچۀ یک اظهارنظر قرار بگیرد.
از دیگر نکات کتاب نگاه دوجهانی خلیل‌زاد است. خلیل‌زاد به‌عنوان فردی با ریشه‌های افغانستانی و تجربه در دو دنیای غرب و شرق، دیدگاه‌های منحصر به‌فردی در زمینۀ دیپلماسی و سیاست‌های جهانی دارد. او در شرق به دنیا آمده و در غرب زیسته است؛ و همین پایی در شرق داشتن و ایستادن در غرب به او اجازه می‌دهد نگاهی آسیب شناختی به تحولات تمدن اسلامی داشته باشد. خلیل‌زاد درکی بسیار عمیق و نگاهی بسیار ژرف دارد. مثلاً به نشانه شناسی لباس و پوشاک حامد کرزی می‌پردازد (صفحۀ 198 متن فارسی) که بسی گیرا و گویا است و نکاتی را متذکر می‌شود که کمتر می‌توان جایی دیگر آنها را یافت.
کتاب در کل، روایتِ تجارب و چالش‌هایی است که زلمی خلیل‌زاد در طول مدت خدمتش به‌عنوان فرستاده ویژۀ آمریکا در افغانستان و عراق با آنها رویاروی شده است. او در این کتاب از پشت‌پرده‌های مذاکرات و تعاملات دیپلماتیک در سطوح بین‌المللی سخن می گوید. دیدگاه‌های شخصی خلیل‌زاد در زمینه چگونگی مدیریت بحران‌ها، ایجاد تغییرات سیاسی و چالش‌های فراوانی که در مسیر مذاکرات دیپلماتیک با کشورهای مختلف داشته است، در این متن آشکارا دیده می‌شود.
البته کتاب ضعفهایی جدّی نیز دارد. از جمله این که بسیار شتاب‌زده از مسائل می‌گذرد. برای نمونه، ماجرای ترور احمد شاه مسعود خیلی مختصر توضیح داده شده و هیچ خبر خاصی به خواننده نمی‌دهد. در حالی که می‌توانست نکات جالبی را ذکر کند. در نهایت، خواندن این کتاب جذاب به همۀ علاقه‌مندان به سیاست توصیه می‌شود، البته بنا به دلایلی خواندن متن انگلیسی مرجح است.